یکی از قدیمی ترین سازمان‌های اداری ـ مذهبی ایران، تشکیلات به وجود آمده در ذیل حرم حضرت معصومه (س) است که در طول دورة قاجاریه و پهلوی از حیث ملاحظات تشکیلات اداری، توسعه و تکامل پیدا کرد. این مقاله در صدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که در حوزه تشکیلات اداری خدمتگزاران در دورة قاجاریه و پهلوی، آستانه مقدسه نیروی انسانی خود را چگونه جذب و سازماندهی می‌کرد؟ و انقلاب مشروطه و اصلاحات آمرانه دورة پهلوی، چه تأثیری بر تشکیلات اداری آستانه گذاشتند؟
این پژوهش با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی و با روش توصیفی ـ تحلیلی تنظیم شده است. نتایج نشان می‌دهد که در دورة قاجاریه، اداره آستانه مقدسه را سادات حسینی و رضوی، با فرمان‌های حکومتی تحت عنوان: خدمتگزارن موروثی، اداره می‌کردند و به‌غیر از بازماندگان آنها، افراد دیگری اجازه فعالیت در آستانه مقدسه را نداشتند. همچنین مطالعات نشان می‌دهد، انقلاب مشروطه و اصلاحات اداری آمرانه دورة پهلوی، تأثیر بسزایی در تشکیلات آستانه داشت، به‌گونه‌ای که با ابلاغ نظام‌نامه اداری، قانون لباس متحدالشّکل و جواز لباس روحانیون توسط وزارت معارف، اداره آستانه در پرداخت حقوق و پوشش خدمتگزاران دگرگونی ایجاد نمود.
نویسندگان: احمد جمراسی، شهاب شهیدانی، سید علاءالدین شاهرخی
